Historia wydarzyła się w zaborze rosyjskim po trzecim rozbiorze Polski. Jej głównym bohaterem jest Marcin Borowicz. Chłopiec dorastał w Klerykowie i rozpoczął naukę w pobliskich Owczarach. Mieszkał tam u państwa Wiechowskich. Pan Ferdynand Wiechowski był nauczycielem w pobiskiej szkole. Marcin miał się przygotowywać do egzaminów wstępnych do gimnazjum. W szkole używano tylko języka rosyjskiego. Kary cielesne były na porządku dziennym. Do szkoły miał przybyć wizytator. Tylko jeden z uczniów znał dobrze język rosyjski. Inspektor oskarżył Wiechowskiego o prowadzienie propolskiej agitacji. Wiejskie kobiety przyszły do inspektora na skargę. Chciały by Wiechowski nauczał po polsku. Wizytator podwyższył pensję nauczycielowi i pochwalił, że nie uległ próbom Polek. Marcin pojechał z matką do Klerykowa. Zdawał tam egzaminy do gimnazjum. Pan Majewski, który był nauczycielem w klasie wstępnej udzielał Marcinowi korepetycji za drobną opłatą. Chłopiec dostał się do szkoły dzięki korepetycjom u Majewskiego, który zasiadał w komisji. Szkoła była oddalona od Gawronek, więc Marcin zamieszkał u ani Przepiórkowskiej. Z okazji Zielonych Świątek pojechał na dwa dni do Gawronek. PO powrocie z ferii stracił zapał do nauki, ale zdał do następnej klasy. Wakacje spędził w Gawronkach. W tym czasie zmarła jego matka. Marcin załamał się, nie chciał się uczyć, ale stał się bardziej religijny. Zaprzyjaźnił się z Wilczkiem. Chodzili razem na wagary. W szkole język polski nie był przedmiotem obowiązkowym. PO powrocie z wakacji zwolniono kilku nauczycieli i zastąpiono ich Rosjanami. Zwiększył się rygor. Rewidowano uczniów i ich mieszkania w poszukiwaniu polskich książek. W mieście zmieniono nazwy ulic z polskich na rosyjskie. Marcin wybrał się na rosyjskie przedstawienie do teatru.